Toen in 2011 het boek over besluitvorming gereed was kwamen nieuwe problemen naar voren. Eén probleem bestond uit de woorden die ik had gebruikt om het perspectief op invloed te benoemen, communicatie, macht en politiek. Met name de woorden macht en politiek bleken gevoelig te liggen. Politiek staat in een slecht daglicht, helemaal als het om organisaties gaat. Als men het over politiek in organisaties heeft, dan doelt men vaak op processen die in organisaties niet thuis horen. Dat geldt minder voor macht, maar ook macht heeft veel negatieve bijbetekenissen. Als je probeert met deze woorden aandacht voor jouw manier van kijken te trekken, dan bouw je tegelijk een barrière in.

Daarover nadenkend ontwikkelde ik het idee om de aandacht te richten op een algemeen als voortreffelijk erkende speler van politiek spel, Nelson Mandela. Ik had mijn denken over communicatie en macht altijd ontwikkeld door het reconstrueren van verhalen. Mandela had een veelheid aan verhalen over zijn leven gepubliceerd in een boek: de lange weg naar vrijheid. Stel dat ik zou proberen om, waar dat mogelijk en zinvol was die verhalen te reconstrueren en zo een beeld te krijgen van het politieke handelen van Nelson Mandela. Ik heb die uitdaging aangenomen, wat uitliep op het boek ‘Politiek Meesterschap, vechten en verbinden volgens Mandela.

Toen ik probeerde om het politieke handelen van Mandela te reconstrueren was ik gedwongen om allerlei nieuwe onderwerpen aan politiek handelen toe te voegen. Ik merkte niet in staat te zijn om recht te doen aan Mandela’s politieke handelen zonder een onderscheid te maken tussen verbinden en vechten. Met dit onderscheid kon ik een grondstructuur in zijn handelen ontdekken:

• Verbinden als regel,
• Vechten als het moet,
• Herstellen als het kan.

Waarbij verbinden en vreedzaam vechten een verschillende verhouding weergeven tussen communicatie en macht. Ik kon de betekenis van die grondstructuur verder uitwerken, door haar te onderkennen als politiek-moreel kompas, een manier van kijken van Mandela naar zijn eigen handelen en dat van anderen. Daarmee lukte het me om een leemte te vullen die ik altijd had gevoeld. In de boeken over politiek handelen en besluitvorming gaat het altijd om een pragmatisch probleem: hoe zo effectief mogelijk invloed uit te oefenen, op andere mensen en op besluitvorming, hoe daarbij communicatie en macht in te zetten? De studie van Mandela hielp me om een morele dimensie in dat denken meer naar voren te halen, het streven naar herstel waar wordt gevochten, en de vraag hoe te vechten opdat herstel mogelijk blijft.

Toen ik het boek over Mandela aan het afronden was las ik ‘de kunst van het vreedzaam vechten’ van Hans Achterhuis en Nico Koning. De term vreedzaam vechten sprak me zeer aan, als een faire en verantwoorde manier van vechten, te onderscheiden van vechten zonder gedeelde regels, ‘vijandig’ of ‘strategisch vechten’. Ik heb voor mezelf nu als grondregel de volgende formulering:

• Verbinden en vreedzaam vechten als ideaal,
• Strategisch vechten als het moet,
• Herstellen als het kan